Os ríos de Rosalía de Castro

Obra: Poema "Has de cantar", incluído en Cantares gallegos

Xénero: Poesía

Época: Século XIX (Romantismo)

Autora: Rosalía de Castro

 

Reproducimos a continuación o poema "Has de cantar", de Rosalía de Castro, nada en Santiago de Compostela en 1837. 

I

Has de cantar,
meniña gaiteira;
has de cantar,
que me morro de pena.

Canta, meniña,
na veira da fonte;
canta, daréiche
boliños do pote.

Canta, meniña,
con brando compás,
daréiche unha proia
da pedra do lar.

Papiñas con leite
tamén che daréi;
sopiñas con viño,
torrexas con mel.

Patacas asadas
con sal e vinagre,
que saben a noces.
¡Qué ricas que saben!

¡Qué feira, rapaza,
si cantas faremos...!
Festiña por fora,
festiña por dentro.

Canta, si queres,
rapaza do demo;
canta, si queres;
daréiche un mantelo.

Canta, si queres,
na lengua que eu falo.
Daréiche un mantelo.
Daréiche un refaixo.

Co son da gaitiña,
co son da pandeira,
che pido que cantes,
rapaza morena.

Co son da gaitiña,
co son do tambor,
che pido que cantes,
meniña, por Dios.

Asi mo pediron
na beira do mar,
ó pe das ondiñas
que veñen e van.

II

Así mo pediron
na beira do río
que corre antre as herbas
do campo frorido.

Cantaban os grilos,
os galos cantaban,
o vento antre as follas
runxindo pasaba.

Campaban os prados,
manaban as fontes
antre herbas e viñas,
figueiras e robres.

Tocaban as gaitas.
Ó son das pandeiras
bailaban os mozos
cas mozas modestas.

¡Qué cofias tan brancas!
¡Qué panos con freco!
¡Qué dengues de grana!
¡Qué sintas! ¡Qué adresos!

¡Qué ricos mandiles!
¡Qué verdes refaixos!
¡Qué feitos xustillos
de cor colorado!

Tan vivos colores
a vista trubaban;
de velos tan váreos
o sol se folgaba.

De velos bulindo
por montes e veigas,
coidóu que eran rosas
garridas e frescas.

Neste poema, Rosalía de Castro nos presenta ao río como paisaxe. Fala da veira do mar, ao pé das ondas, na veira do río, entre as herbas. Tamén vemos que nombra os grilos e os galos cantando, o vento entre as follas. Todas as accións neste poema teñen coma protagonista ás forzas da natureza:  “campaban os prados”, “manaban as fontes”. E estas accións suceden, tamén, na natureza, “entre as herbas, viñas, figueiras e robres”, “rosas garridas e frescas”.

¿É unha poesía idealizada? A poeta idealiza a paisaxe tal e como a lembra, insistindo na súa beleza e aportándolle por tanto un tono nostálxico, de morriña, que se fai ainda máis evidente cuando menciona  

as despedidas e a súa terra ao nombrar as gaitas, as pandeiretas e os mozos que bailan. Tamén é unha paisaxe real, a súa terra de nacemento, e o lugar das festas musicais populares e da fala que se canta nesas mesmas festas, que é tamén a fala de Rosalía, esa que levará consigo onde queira que vaia.

Has de cantar,
que che hei de dar zonchos;
has de cantar,
que che hei de dar moitos.

I

Has de cantar,
meniña gaiteira;
has de cantar,
que me morro de pena.

Canta, meniña,
na veira da fonte;
canta, daréiche
boliños do pote.

Canta, meniña,
con brando compás,
daréiche unha proia
da pedra do lar.

Papiñas con leite
tamén che daréi;
sopiñas con viño,
torrexas con mel.

Patacas asadas
con sal e vinagre,
que saben a noces.
¡Qué ricas que saben!

¡Qué feira, rapaza,
si cantas faremos...!
Festiña por fora,
festiña por dentro.

Canta, si queres,
rapaza do demo;
canta, si queres;
daréiche un mantelo.

Canta, si queres,
na lengua que eu falo.
Daréiche un mantelo.
Daréiche un refaixo.

Co son da gaitiña,
co son da pandeira,
che pido que cantes,
rapaza morena.

Co son da gaitiña,
co son do tambor,
che pido que cantes,
meniña, por Dios.

Asi mo pediron
na beira do mar,
ó pe das ondiñas
que veñen e van.

 

II

Así mo pediron
na beira do río
que corre antre as herbas
do campo frorido.

Cantaban os grilos,
os galos cantaban,
o vento antre as follas
runxindo pasaba.

Campaban os prados,
manaban as fontes
antre herbas e viñas,
figueiras e robres.

Tocaban as gaitas.
Ó son das pandeiras
bailaban os mozos
cas mozas modestas.

¡Qué cofias tan brancas!
¡Qué panos con freco!
¡Qué dengues de grana!
¡Qué sintas! ¡Qué adresos!

¡Qué ricos mandiles!
¡Qué verdes refaixos!
¡Qué feitos xustillos
de cor colorado!

Tan vivos colores
a vista trubaban;
de velos tan váreos
o sol se folgaba.

De velos bulindo
por montes e veigas,
coidóu que eran rosas
garridas e frescas.